
'De N-VA moet nu maar eens duidelijk zeggen of ze nog een federaal België wíl.' Met die woorden schroeft oud-premier Guy Verhofstadt (Open Vld) de druk op de partij van Bart De Wever nog verder op.
· Wil de N-VA nog wel een federaal kader?
Guy Verhofstadt
· Regeringsvorming moet voorgaan op verkiezingsbeloften
Guy Quaden
De roep om eindelijk haast te maken met de regeringsonderhandelingen neemt weer in kracht toe. De uithaal naar de N-VA vanwege de ontslagnemende CD&V-ministers, onder aanvoering van premier Yves Leterme, heeft tenminste dát opgeleverd. De CD&V-demarche wordt door andere partijen zeker niet afgebrand, het is integendeel N-VA dat stilaan geïsoleerd staat. Zo beklemtonen ook Guy Verhofstadt en Guy Quaden, afscheidnemend gouverneur van de Nationale Bank, de noodzaak om snel een volwaardige regering te vormen.
"Wil de N-VA nog een federaal kader waarbinnen ze die staatshervorming wil doorvoeren, en zijn ze bereid daarvoor ook de garanties te geven?", vraagt Verhofstadt zich af. "Willen ze dat niet, dan kunnen we verder zonder hen, want ze hebben bij mijn weten geen absolute meerderheid achter zich die de onafhankelijkheid van Vlaanderen wil." Verhofstadt is niet de eerste liberaal die afstand neemt van de N-VA - Kamerlid Mathias De Clercq en vicepremier Guy Vanhengel gingen hem vooraf -, maar zijn schaarse woorden over binnenlandse politiek wegen zoveel zwaarder.
Het wordt dringend tijd dat de regeringsonderhandelingen in hun plooi vallen, vervolgt Verhofstadt. "Want hoe lang is er in die acht maanden nu eigenlijk echt onderhandeld, met de partijen écht aan tafel? Nog geen 48 uur, denk ik." Die bezorgdheid deelt Guy Quaden. "We hebben een volwaardige regering nodig", zegt hij bij zijn afscheid als hoofd van de Nationale Bank. "Acht maanden na de verkiezingen zou je normaal al een volwaardige regering moeten hebben en hadden de verkiezingsbeloften vergeten moeten zijn. Maar dat is niet het geval."
Quaden noemt N-VA niet bij naam, maar zijn uitspraken zijn uiteraard ook geen steun voor de Vlaams-radicalen. Die vinden buiten hun eigen (grote) partij nauwelijks nog steun in de Wetstraat. Hoewel geen van de Vlaamse partijleiders De Wever echt de wacht durft aanzeggen, komt een regering zonder N-VA steeds dichterbij. Dat moet dan een 'klassieke tripartite' van oranje, blauw en rood worden, eventueel aangevuld met groen. Officieel praten de betrokken partijen nog niet over dat scenario. Bemiddelaar Wouter Beke (CD&V) sprak gisteren gewoon voort met Bart De Wever. Pas als Beke volgende week geen stap vooruit is geraakt, komen de andere scenario's op tafel.
Crise belge : le silence assourdissant de l’Union européenneIsabelle Durant Eurodéputée Ecolo
A raison, l’Union européenne, et singulièrement le Parlement européen, ne manque guère d’occasions pour s’exprimer sur une série de situations, crises, dysfonctionnements dans le monde mais aussi en son propre sein, quand les faits apparaissent comme en contradiction avec des règles ou valeurs européennes : crise des déchets en Italie, loi sur les médias en Hongrie, rapatriement forcé de Tsiganes en France pour ne citer que des cas récents.
Mais sur la crise institutionnelle belge qui s’embourbe depuis des mois à quelques centaines de mètres du siège des institutions, pas un mot. Certes, elle est d’une autre nature, et nous Belges, nous savons qu’elle incube depuis bien plus longtemps, mais par effet miroir, son évolution n’est pas sans rapport avec le présent et l’avenir de l’UE.
A la veille d’une présidence belge dont on attend traditionnellement beaucoup dans des milieux européens, cette discrétion s’explique en raison du spectre d’une présidence chahutée par des problèmes politiques internes. La satisfaction mêlée de soulagement, exprimée par tous les acteurs européens en fin de présidence était d’ailleurs proportionnelle à l’inquiétude qui les avait gagnés six mois auparavant. On craignait le pire : on a eu le meilleur, ou presque. Ouf !
Mais deux mois plus tard, ce silence perdure. Alors même que la durée de la crise politique et institutionnelle belge traduit la profondeur des maux et leur similitude avec ceux que traverse l’Union européenne ces dernières années.
L’appareil européen est lui aussi secoué de turbulences nationalistes. Son réacteur franco-allemand fonctionne avec un autre carburant que l’intérêt européen. Les prises de position de l’Allemagne à l’égard de l’Union européenne, crise de la zone euro aidant, procèdent des mêmes ressorts que celles de la Flandre à l’égard de la Belgique fédérale : « solidarité, oui, mais sans les transferts ». Une petite phrase si souvent entendue chez nous… Les logiques anti-européennes jadis confinées à quelques groupes ou gouvernements traditionnellement peu enthousiastes pour la construction européenne gagnent du terrain un peu partout et s’affichent sans complexe, parfois même avec insolence. Le Conseil européen en est le témoin autant que l’acteur : la méthode communautaire peine à se (ré)imposer, les compromis s’y arrachent avec difficulté, à la traîne des événements qu’il devrait anticiper, toujours in extremis et a minima. Un certain Herman Van Rompuy, mécanicien belge de première génération, en sait quelque chose.
Le Parlement lui aussi compte dans ses travées un lot d’élus qui, à l’instar de certains élus nationalistes flamands, ne cachent pas leur désamour, parfois leur dégoût, pour une Europe qui, avec plus ou moins de succès, cherche à rassembler, fédérer, transcender les logiques nationales. Tout comme certains l’excluent à l’échelle belge, ces élus pourfendent la logique d’une circonscription européenne pour une partie des élus du Parlement.
Dans ces mêmes travées, les ténors belges comme deux anciens Premiers ministres, fédéralistes européens convaincus, mécaniciens belges des temps passés, prompts à réagir sur bien des situations, sont eux très silencieux sur la crise belge. Difficile à comprendre. Ils savent pourtant bien mieux que d’autres élus européens qui ont parfois eu du mal à comprendre le mécano et la fiche de montage de ces fameux compromis dont la Belgique fut championne dans ses réformes de l’Etat successives, combien la fabrication de compromis est tout sauf un art mineur. A l’échelle européenne, cette discipline relève même de l’excellence.
Nous le savons, à l’échelle européenne, il faut ramer à contre-courant de ces tendances qui racrapotent les identités et les choix politiques, qui rejettent les logiques de solidarité et les synergies entre l’échelon européen et l’échelon national, qui refusent d’ouvrir les yeux sur l’évolution du monde et la nécessité qu’elle impose, à savoir de fédérer les politiques économiques, environnementales, de défense, d’immigration et d’asile, de politique extérieure. On ne fera pas reposer un tel projet sur les Nigel Farage et autres eurosceptiques.
C’est d’ailleurs pour cette raison qu’à quelques-uns, nous avons mis en place à partir du Parlement européen un groupe et un réseau Spinelli (1) du nom de ce grand fédéraliste européen.
Est-ce à dire qu’en Belgique, comme le laissent entendre certains nationalistes flamands, l’échelon national devrait s’effacer totalement à terme dans une logique européenne post-nationale, laissant la subsidiarité au seul niveau régional (qui lui-même cherche à exister comme nation !) ? Hypothèse lointaine, peu probable, voire totalement illusoire. Imagine-t-on une Europe morcelée en quelques centaines de régions devenues indépendantes ou quasi ? A quelques rares exceptions près, le nationalisme s’accommode difficilement d’un vrai projet européen fédérateur et fort. Le séparatisme en est carrément l’opposé. Non, ce qui est en jeu plus encore depuis la crise économique et sociale, c’est d’organiser les solidarités et une gouvernance à multi-niveaux pour garantir la solidarité et la responsabilité, le respect de la diversité et les synergies efficaces entre les entités. C’est ce qu’il faut continuer de faire, inlassablement. A l’échelle européenne et belge. Faire croire avec le concept flou d’« Europe des Régions » qu’entre les régions et l’UE, on pourrait se passer de toute structure qui garantit solidarité et péréquation, c’est une illusion.
Pour toutes ces raisons, l’UE n’a en effet aucun intérêt à voir s’embourber la crise institutionnelle dans un pays fondateur, qui accueille ses institutions, qui est en quelque sorte son miroir et son laboratoire (en petit). Il y a donc d’excellentes raisons pour que l’UE s’en mêle. Pas sous forme d’ingérence dans la politique intérieure, ou de leçon de fédéralisme – domaine dans lequel l’Union a encore beaucoup à construire et à prouver – mais plutôt par l’échange de bonnes pratiques, le soutien, la mise en perspective.
Pour pousser la Belgique à jouer, une fois encore, les pionniers et peut-être même montrer la voie, sur les formes d’un fédéralisme efficace, pragmatique, respectueux de la diversité culturelle et politique qui le compose, adapté au 21e siècle, s’inscrivant résolument dans un projet européen, aussi inédit que la crise qui secoue en même temps l’UE et l’un de ses membres.
(1) Guy Verhofstadt, Daniel Cohn-Bendit, Sylvie Goulard et moi-même (www.groupespinelli.com).
Belgische Unie moet ontwakenJohan Vande Lanotte toont uitweg uit regeringsloosheid. Vande Lanotte is senator (sp.a) en voormalig koninklijk bemiddelaar.
· We kunnen in dit land tot een beter bestuur en helderder afspraken komen, als we de structuur van gewesten en gemeenschappen vervangen door een Belgische Unie van vier deelstaten: Vlaanderen, Wallonië, Brussel en de Duitstalige regio
Toen ik op 26 januari 2011, na honderd dagen bemiddelen, mijn opdracht teruggaf aan de Koning, was dat zonder direct resultaat. Toch is die lange snuffeltocht niet vergeefs geweest. Ik geloof dat er een new deal voor België en de Belgen mogelijk is. Het model van gemeenschappen en gewesten is achterhaald. Een nieuwe blauwdruk dringt zich op: een Belgische Unie van vier deelstaten, gebouwd op de pijlers territorialiteit en solidariteit.
Ettelijke standpunten en verzuchtingen heb ik tijdens 'mijn' honderd dagen de revue zien passeren. Maar grosso modo zweefden er boven de onderhandelingstafel twee basisvragen: waarheen met België en wat is België eigenlijk? Behalve meningsverschillen over omvang en inhoud van over te hevelen bevoegdheden, merkte ik immers ook veel begripsverwarring over de architectuur zelf van ons land. Is België nog een federale staat? Moet de zesde staatshervorming leiden tot een uitgediept federalisme? Of bevat ons huidige model niet al veel langer confederale kenmerken?
De vlag en de lading
De constructie van gewesten en gemeenschappen is door vijf staatshervormingen op een logische wijze tot stand gekomen. Eigenlijk is het de vrucht van een organisch naar elkaar toegegroeid compromis van twee fundamentele eisen. Uit het emancipatiestreven van de Vlaamse en Waalse beweging sproot de vraag naar respectievelijk culturele en economische autonomie voort.
In 1963 leidde dit tot de vormgeving van de taalgebieden door het vastleggen van de taalgrens. In de staatshervorming van 1970 culmineerde dit in een dubbele architectuur van België. Ons land werd omgevormd tot een staat met twee cultuurgemeenschappen die instonden voor de culturele en taalaangelegenheden van de Vlaamse en de Franse Gemeenschap. Tegelijk werden er drie gewesten opgericht. Twee daarvan (Vlaanderen en Wallonië) kregen in 1980 echte autonomie, met een eigen regering die vooral economische, zogeheten plaatsgebonden bevoegdheden onder haar hoede kreeg. Het derde gewest, Brussel, kreeg pas in 1988 vorm.
Met die dubbele architectuur werden twee uiteenlopende belangen gediend. Kort samengevat: 'wij' kregen 'onze' gemeenschap, wat ons toeliet om de eigen cultuur én de Vlaamse minderheid in Brussel - te klein om op eigen benen te staan - te beschermen en te ondersteunen. 'Zij' kregen 'hun' gewest, wat Wallonië toeliet om de economische autonomie te realiseren.
Ongelijke behandeling
Maar nieuwe, recentere eisen - pakweg sinds de Vlaam- se resoluties van 1999 - stellen dat federale dubbelmodel van gewesten en gemeenschappen op de proef. Bij de Vlaamse partijen groeide de vraag om ook inzake sociaal-economische rechten, zoals ziekteverzekering en gezinsbijslagen, meer autonomie te krijgen. Dit botst vooral op de dubbelarchitectuur van de hoofdstad. Concreet: als de Vlaamse en de Franse gemeenschap bevoegd zouden worden voor gezinsbijslag of ziekteverzekering, schept dit een ongelijke behandeling tussen Brusselse buren met een verschillende, officiële 'taalaanhorigheid'.
Inzake cultuur, onderwijs en welzijn vormt zo'n tweedeling binnen een en hetzelfde gewest geen probleem. Het is aanvaardbaar en zelfs zinvol. Maar met een overheveling van sociaal-economische rechten naar de gemeenschappen, binnen de contouren van het bestaande staatsmodel, openen we mogelijk een doos van Pandora. De lijdensweg die de Vlaamse zorgverzekering aflegde, is er een voorproefje van.
Zelfs al valt er juridisch een mouw aan te passen, door Brusselaars vrij te laten kiezen voor het Vlaamse dan wel Franstalige 'aanbod' inzake sociale rechten, het roept meer fundamentele, politieke vragen op. Strookt een systeem van sociale 'shopping' wel met ons concept van sociale zekerheid? Is het aanvaardbaar dat bevolkingsgroepen à la carte hun rechten kunnen kiezen? Of hoeveel ze bijdragen aan het systeem?
Om die sociale rechten daadwerkelijk te defederaliseren, dringt zich dan ook een ander model van staatsstructuur op. We kunnen tot een beter bestuur en helderder afspraken komen indien we de structuur van drie gewesten en twee gemeenschappen vervangen door een Belgische Unie van vier deelstaten: Vlaanderen, Wallonië, Brussel en de Duitstalige regio. Die Unie moet steunen op twee fundamentele en door alle deelstaten erkende pijlers: territorialiteit en solidariteit. Op beide principes en in beide richtingen zullen Vlamingen en Franstaligen enkele egelstellingen moeten verlaten.
Zo moeten we af van de impasse die is ontstaan in de interpretatie van de faciliteiten in de zes randgemeenten rond Brussel. Vlamingen doen graag uitschijnen dat die faciliteiten door de wetgever 'uitdovend' bedoeld waren. Daarmee doen ze de waarheid net zo goed geweld aan als Franstaligen die menen dat het vastleggen van de taalgrens en de toekenning van de faciliteiten niet als definitieve oplossing waren bedoeld. Nochtans liet Guy Spitaels hierover tegenover José Happart, die streed voor een terugkeer van Voeren naar Luik, geen enkele twijfel bestaan: "José, les frontières ne changeront plus."
De taalgrens ligt inderdaad vast. Maar de Franstaligen moeten dan ook wel beseffen dat deze stelling inhoudt dat de kieskring B-H-V gesplitst moet worden. Inwoners van de rand mogen dan voor mij de keuze krijgen om te stemmen op een lijst in Halle-Vilvoorde of in Brussel.
Ook over het Minderhedenverdrag moeten Vlamingen en Walen hun états d'âme opzij zetten. Een opener houding van de Vlamingen jegens de rechten van minderheden is wenselijk. Walen moeten omgekeerd begrijpen dat de Vlaamse bezorgdheid om eigen taal en cultuur niets met eng nationalisme te maken heeft, maar alles met een basisbehoefte van elke mens en gemeenschap.
De impasse zou dus 'makkelijk' doorbroken kunnen worden als Vlamingen en Walen een meer dan symbolische stap zetten. De enen om een onderhandelde oplossing voor B-H-V mogelijk te maken, de anderen om een cultureel akkoord tussen Vlaanderen en Wallonië te sluiten waarbij het territorialiteitsbeginsel wordt erkend. Als we die angels niet uit het debat krijgen, zal elke 'definitieve' staatshervorming spaak lopen.
Solidariteit behouden
Lastiger te definiëren is het beginsel van de solidariteit. Is een gedeeltelijke overheveling van de sociale zekerheid naar de deelstaten mogelijk zonder die solidariteit te verbreken? En zo ja, is het ook opportuun of zinvol?
De inkomensverschillen tussen de deelstaten zijn groot. Als de inkomsten niet langer federaal bepaald en geïnd zouden worden, dan zou de sociale bescherming erg ongelijk worden. Zolang we in één land leven, is dat onaanvaardbaar want niet verzoenbaar met het solidariteitsprincipe.
Voor de uitgaven liggen de zaken anders. Een overheveling van de gezinsbijslagen is mijns inziens haalbaar én nuttig. Haalbaar, want het gaat om perfect objectieve sleutels: aantal kinderen, gemiddelde gezinsgrootte, leeftijd van de kinderen. Nuttig ook, want de deelstaten zijn nu al bevoegd voor grote delen van het gezinsbeleid, van jeugdwelzijn tot studiebeurzen en kinderopvang. Het is dan ook logisch dat de uitbetaling van de gezinsbijslagen in dezelfde handen zou komen. Dat zou een krachtig instrument kunnen zijn in het armoedebeleid.
Ook voor de ziekteverzekering kunnen we vrij nauwgezet voorspellen wat de aanvaardbare uitgaven zijn, rekening houdend met het risicoprofiel van de bevolking: leeftijd, professioneel verleden... Fundamenteler zijn de bezwaren tegen een overheveling van werkloosheidsuitkeringen en pensioenen. Voor sommigen spelen te veel variabele factoren mee: wie bepaalt wat een 'aanvaardbaar' niveau is van het aantal werklozen, bruggepensioneerden en mensen met tijdskrediet? Een overheveling van de pensioenen zou dan weer (de zeer noodzakelijke) mobiliteit op de arbeidsmarkt tussen de deelstaten belemmeren. Pensioenrechten kunnen maar beter federaal worden opgebouwd, op basis van de werkplek, eerder dan per deelstaat, op basis van de woonplaats.
Samengevat meen ik dat het nodig is de inkomsten op het niveau van de Belgische Unie te houden. Voor sommige onderdelen - de gezinsbijslagen en misschien ook de ziekteverzekering - kunnen de uitgaven door de deelstaten worden beheerd zonder de solidariteit te verbreken. Pensioenen en werkloosheidsuitkeringen moeten echter op het federale niveau behouden blijven.
Een zesde, zevende staatshervorming?
Uit mijn honderd dagen onthoud ik dat drie factoren cruciaal zullen zijn voor het welslagen van een new deal tussen Vlamingen, Walen, Brusselaars en Duitstaligen: duidelijkheid over de architectuur van de staat, heldere afspraken met wederzijds respect op basis van territorialiteit en solidariteit en - daaruit voortvloeiend - een loepzuivere bevoegdheidsverdeling. Aan die drie voorwaarden wordt tegemoet gekomen in het concept van een Belgische Unie. Een zesde staatshervorming zonder dat sluitstuk zal noodzakelijk een beperkte hervorming blijven. De knoop van de impasse zal pas echt ontward geraken met een hervorming die ons land, onze instellingen en onze welvaart voor langere tijd kan stabiliseren.
Dit is een ingekort essay op basis van het vlugschrift 'De Belgische Unie', dat binnenkort verschijnt bij uitgeverij Die Keure. De integrale tekst zal ook te vinden zijn op www.johanvandelanotte.be.
Dewinter steunt De Wever
VERKIEZINGEN VOOR ANTWERPSE GEMEENTERAAD
Bart De Wever (l.) en Filip Dewinter op de Grote Markt van Antwerpen, op 13 juni vorig jaar, de dag van de jongste federale verkiezingen. Jimmy Kets
ANTWERPEN - In 2012 trekt Filip Dewinter voor het laatst de Belanglijst in Antwerpen. Voor het burgemeesterschap acht hij zich kansloos. Hij biedt Bart De Wever alle steun aan voor de sjerp.
'Mijn persoonlijk ambitie is ondergeschikt aan het doel', zegt Filip Dewinter aan De Standaard. In 2012 trekt hij voor de vierde, maar laatste keer de Vlaams Belanglijst in Antwerpen. Ditmaal past hij voor de rol van kandidaat-burgemeester. 'Ik ben tot heel veel bereid om Bart De Wever aan de sjerp te helpen en zo een einde te maken aan zeventig jaar links beleid in de stad. De keuze ligt bij hem.'
In 2006 trok Dewinter als kandidaat-burgemeester de verkiezingen in. Het werd een smadelijke overwinningsnederlaag. De partij haalde vijfduizend stemmen meer en miste in de districten Merksem, Deurne en Hoboken de volstrekte meerderheid op een haar. Maar Patrick Janssens deed het met de SP.A nog beter.
Volgend jaar treedt naast aftredend burgemeester Janssens en Dewinter ook Vlaanderens populairste politicus, Bart De Wever, in het strijdperk. In deze strijd acht Dewinter zich kansloos als kandidaat-burgemeester. 'Iedereen die een lijst trekt, moet de persoonlijke ambitie hebben om burgemeester te worden. Maar ik moet realistisch blijven, ik ben slechts de underdog, de hond in het kegelspel. De verwachtingen zijn niet meer hooggespannen. Maar van de overwinningsnederlaag in 2006 kunnen we misschien een nederlaagoverwinning maken.'
De Antwerpse kopman hoopt dat zijn partij 'op de wip' terechtkomt. 'Ik hoop een rol van scheidsrechter te spelen. Daarbij geef ik De Wever de kans om burgemeester worden als hij dat echt wil. Hij zal moeten kiezen tussen een samenwerking met Janssens of een samenwerking met ons. Hij zal voor de verkiezingen toch kleur moeten bekennen. Voor ons wordt het in elk geval een andere campagne dan zes jaar geleden. Die zal ons wellicht ook beter liggen.'
Dewinter staat open voor allerlei formules. Naast een echte coalitievorming, waarbij het cordon sanitaire zou breken, wil hij praten over vormen van gedoogsteun. De Antwerpenaar laat zich daarbij inspireren door het Nederlandse voorbeeld waarbij het kabinet-Rutte in het parlement wordt gedoogd door de PVV van Geert Wilders, die geen deel uitmaakt van de regering.
In elk geval wordt 2012 zijn laatste campagne als lijsttrekker. 'Dat jaar word ik vijftig. Dan zal het welletjes zijn geweest. Daarna wordt het tijd voor de aflossing van de wacht. Wie mijn opvolger wordt, bepaal ik later.'
'Op die vraag geef ik geen antwoord', reageert Bart De Wever. 'Ik wil liever niet improviseren. Zijn verzoek is tactisch goed bekeken, maar geen cadeau. Dewinter beseft goed dat iedereen die zich met hem verbindt, meteen is verbrand. Ik heb geen zin om nu al spelletjes te spelen, de verkiezingen zijn nog ver weg. Zijn rol in Antwerpen is uitgespeeld, maar hij is nog niet dood. Hij houdt nog genoeg aandelen over om een relevante rol te claimen. Dewinter heeft zijn Stalingrad beleefd en staat voor een ellenlange terugtocht. Maar tijdens die afmars kan hij het mij erg lastig maken. Dit had ik kunnen verwachten.'
COMMENTAIRE DE DIVERCITY
BART=MARINE?
Cette fois c’est le virage et la presse francophone semble ne pas voir venir.
Leterme, centre avant, fort de sa bonne tenue dans les sondages a lancé une attaque contre la N-VA avec six ailiers. Verhosftadt a sifflé un penalty de De Wever, Quadem (président banque nationale et second arbitre) lui donne une carte jaune. Maéis voilà que Bart bénéficie de l’appui ouvert de Philippe De winter (Merci Marie Rose Morel). Le cordon sanitaire est définitivement brisé.
Isabelle Durant aimerait que l’Europe siffle la fin du match.
Bart est à Marine ce que De Winter est à son papa Jean Marie.
L’Europe est gangrenée par le virus nationaliste populiste crypto fasciste.
On est ravi que Guy Verhofstadt sorte enfin des ses silences toscan et on attend que Dominique Strauss Kahn revienne de Washington.
Qu’en renvoie Marine et Bart une bonne fois dans l’opposition et qu’on passe enfin aux choses sérieuses.
La Belgique veut un vrai gouvernement et la France un vrai président.
Quel rapport avec l’interculturel que défend DiverCity ?
Les nationalistes Bart Marine sont totalement hostiles au cosmopolitisme et « ce n’est pas la leur moindre défaut.
MG